Geplaatst op

Overprikkeling…?

Een kindervoet op een bos cactussen

In  autistisch vakjargon is overprikkeling een vanzelfsprekend begrip, maar eigenlijk is het maar een gek woord. Als ik mijn ogen sluit, denk ik aan blote voeten en een cactus. En als ik het intyp op de computer, verschijnt er meteen een rood bibberlijntje in mijn scherm.

Toch bestaat het echt. En het komt nog best vaak voor ook.

Wat is het?

Een prikkel is informatie die binnenkomt via onze zintuigen, via onze gedachten of via processen in ons eigen lichaam. Overprikkeling ontstaat wanneer er meer prikkels binnenkomen dan de hersenen kunnen verwerken. Het brein raakt daardoor overbelast.

Bij mensen met autisme komt overprikkeling vrij vaak voor. Andere mensen sluiten irrelevante informatie min of meer automatisch uit, maar bij autistische mensen werkt dat filter niet goed. Alle prikkels komen binnen en worden ook nog eens verwerkt op een manier die meer tijd en moeite kost dan bij andere mensen. Autistische hersenen raken daardoor eerder overbelast.

Overprikkeling  geeft een akelig onmachtig rotgevoel. Het is voor iedereen weer anders, maar voor mij is het alsof mijn hoofd vol zit met ontsnapte vogels. Ik voel me duizelig en zwaar en zit vol met stress. Nadenken gaat moeizaam en gedachtes herhalen zich steeds, alsof er een lus in mijn hersenen zit die steeds vast draait. Ik heb het gevoel dat er niets meer bij kan. Tegelijkertijd lijkt alles juist nog veel harder binnen te komen dan anders.

De energiezuinige modus

Als de batterij van mijn telefoon bijna leeg is, krijg ik een melding: uw toestel schakelt nu over op de energiezuinige modus. Mijn scherm wordt donker en minder belangrijke applicaties worden inactief. Dat lijkt wel een beetje op hoe het bij mij soms gaat als ik overprikkeld raak.

Over het algemeen vallen mijn sociale apps het eerst weg, zoals mensen aankijken en er de juiste bek bij trekken. Ook merk ik dat er dingen minder goed gaan. Ik neem bijvoorbeeld veel vaker verkeerde afslagen onderweg, omdat de informatie van de bewegwijzering en de gps niet meer goed tot me doordringt en ik nog maar weinig herken. Ook vergeet ik van alles. Ik haal de kinderen te laat van school, vergeet iemands verjaardag en laat heel gastvrij de sleutels de hele nacht in de auto liggen…

Nogmaals, het is voor iedereen weer anders. Er zijn mensen met autisme die weinig last hebben van overprikkeling en er zijn er die zich er ernstig door beperkt voelen. Ik zit denk ik ergens links van het midden op die schaal, aan de wat mildere kant. En dat vind ik al pittig genoeg.

Eigenlijk lijk je bij overprikkeling meer autistisch dan anders. Ik denk dat dit komt doordat je dan je handen al vol hebt aan al die rondvliegende prikkels, waardoor het gewoon teveel moeite kost om je ook nog eens bezig te houden met het compenseren en camoufleren van je autisme. Zo ervaar ik dat.

De emmer loopt over

Als het niet lukt om te ontladen, kunnen de stoppen bij iemand doorslaan. Alles in iemand is er dan op gericht om de prikkelstroom ONMIDDELLIJK te stoppen. Dat kan eruit zien als een heftige driftbui, maar het kan ook zijn dat iemand vooral weg wil vluchten uit de situatie of dat iemand verstijft en niet meer in staat is om te reageren. Er kan een huilbui volgen en soms is iemand daarna helemaal op…en kapot van schaamte.

Kinderen hebben vaker dit soort reacties, maar het kan volwassen mensen ook gebeuren. Je kunt gelukkig leren om ontploffingen beter te zien aankomen, zodat je ze voor kunt zijn en in mildere banen kunt leiden. Sommige mensen gaan even naar buiten. Anderen gaan sporten of muziek maken of schrijven alles van zich af. Keihard in een kussen slaan kan helpen, maar oud karton plat stampen is ook een goed idee. Kan het daarna mooi meteen de papiercontainer in.

Het kan op zo’n heel moeilijk moment helpen om gewoon te zeggen wat je dwars zit, als dat lukt. Maar dan moet je wel heel zeker weten dat die ander daar op dat moment begrip voor heeft, want anders…KNAL!

Het kan iedereen overkomen

Overprikkeling is niet alleen maar typisch iets voor mensen met autisme.

Iederéén heeft zijn eigen grenzen in wat hij of zij aankan. En iedereen is hierin ook wel eens wat kwetsbaarder dan anders. Denk aan een paar nachten overslaan, stress thuis of op het werk, ziekte…etc.

Ieder mens heeft weleens teveel gehad, maar voor sommige mensen is het voorkomen van overprikkeling iets waar ze dagelijks mee bezig zijn. Dat kan gelden voor iemand met autisme, maar bijvoorbeeld ook voor mensen met hersenletsel of ADHD. Ook mensen die gewoon gevoeliger zijn dan andere mensen kunnen moeite hebben om een levensstijl te vinden die hen past.

Ik denk niet dat overprikkeling 100% te voorkomen is, want je hebt nu eenmaal niet op alle omstandigheden invloed. Maar je kunt er wel paal en perk aan stellen door te zorgen voor voldoende gelegenheid om op te laden. Zelf vind ik dat nog een hele kunst, want dat betekent dat je vooruit moet denken en pauzes moet inplannen. Soms vind ik het moeilijk om te verantwoorden dat ik rust nodig heb, naar mezelf en naar anderen toe. Dan trap ik pas op de rem als het eigenlijk al te laat is. Dat is natuurlijk niet de schuld van een ander. Dat doe ik mezelf aan.

Over je top

Ik werd onlangs wakker geschud door een reactie van iemand op een vorig blogartikel van mij (en ik ga lekker niet zeggen welke):

Dit is echt over de top! Al die zijwegen en beeldspraak: pure in woorden gegoten overprikkeling. Too much, too much! En er dan nog geestig over proberen te doen ook. Je hebt autisme: doe eens lief voor jezelf!

De waarheid kan hard aankomen. Ik heb erom gehuild.

Maar eigenlijk had die persoon gewoon gelijk. Ik was echt behoorlijk overprikkeld toen ik dat blogartikel schreef. En het is inderdaad niet gezond om de buitenwereld daar een comfortabel gevoel over te willen geven. Je mag best toegeven dat het gewoon even minder goed met je gaat. Je hoeft niet over je top te gaan.

Overprikkeling als waarschuwing

Overprikkeling kun je denk ik maar het beste zien als gratis stressthermometer met alarm. Als dat afgaat zegt het: ‘Too much, too much, wees lief voor jezelf!’

Het is niet erg als het alarm afgaat, want overprikkeling is weliswaar vervelend, maar het gaat ook wel weer over. Als je af en toe een beetje overprikkeld durft te raken, kun je leren om je grenzen te verleggen.

WEL erg is het, als je jouw interne stressthermometer structureel negeert omdat je denkt dat je alleen dan waardevol bent, want dan pleeg je roofbouw en wordt de overprikkeling erger. Dit klinkt misschien belerend, maar ik zeg het dan ook net zo goed tegen mezelf.

Eerlijk is eerlijk…

Ik vind het nog steeds moeilijk om hier goed mee om te gaan.

Maar gelukkig weet ik ook dat ik het niet helemaal zelf hoef te doen. Er is Iemand die mijn last samen met mij wil dragen en die me wil afhelpen van alle onnodige ballast.

Jezus zegt:

‘Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven. Neem mijn juk op je en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, want mijn juk is zacht en mijn last is licht.’ Matteüs 11:28-29 NBV

Geplaatst op

Goede voornemens…zinvol?

Versierde kerstboom
Nog een paar dagen…

Lieve kerstboom…

…het ging al niet zo goed met je zonder wortels, maar straks mag je verder sterven op straat, ontdaan van alle onzin waarmee we je hebben volgehangen. Een paar weken terug was je nog enkele tientjes waard. Nu zullen kinderen je voor een halve euro wegslepen en dan is het weer gedaan met kerst.

Op naar een nieuw jaar

Tijd om de rekening op te maken en vooruit te denken, dus komen de goede voornemens weer van zolder, elk jaar weer dezelfde, alleen steeds weer een beetje anders verdeeld per deelnemend hoofd van de bevolking. Fascinerend, want  iedereen weet heus wel dat goede voornemens per 1 januari statistisch gezien een verwaarloosbare kans van slagen hebben, en toch…

Nieuw jaar, nieuwe kansen

Ik heb nooit iets met goede voornemens rond de jaarwisseling gehad, hooguit een ongrijpbaar fin-de-siècle gevoel.

Maar dit jaar doe ik wel mee. Al was het maar omdat ik het eerste deel van het verzinnen van een goed voornemen zo nuttig vind: namelijk het opmaken van de rekening. Om te weten wat je het komende jaar beter wilt doen, moet je namelijk eerst bedenken wat je dit jaar dan allemaal hebt gewild en ook nog hebt bereikt of niet. En dat geeft iets onbetaalbaars, namelijk inzicht.

Meer mensen zouden meer aandacht moeten besteden aan het terugkijken op hun afgelopen jaar, vind ik. Worden ze betere mensen van.

En misschien lukt het ze dan als extraatje eindelijk ook eens echt om te stoppen met roken, te veel drinken, te veel spullen kopen, te veel eten, te weinig eten, te weinig bewegen, te veel willen doen en teveel aan zichzelf denken, etc.

Nee, geen vingertje. Ik heb het net zo goed over mezelf, met andere dingen dan…

Dus, lieve kerstboom…

…vraag ik me af hoe het jouw opvolger zal vergaan. Zullen er volgend jaar meer of minder kerstbomen sterven?  Zullen er meer of minder autistische mensen overprikkeld raken van je glinsterende lampjes en afvallende naalden op de vloer?  Zal kerst eindelijk meer inhoud dan opsmuk krijgen, misschien zonder boom, maar wel met wortels, met toekomstperspectief?

En dan toch maar een kunstboom in plaats van jou? Nee. Ik haat nep. En tweeledigheid haat ik ook. Het is het één…of het ander. Wel of geen boom.

De rekening opmaken

Allereerst…

…weet ik op dit moment  iets minder dan anderhalf jaar officieel, dat wil zeggen: met handtekening van een psychiater, dat ik autistisch ben. Vorig jaar om deze tijd rondde ik de kickstart van de psycho-educatie omtrent mijn autisme af. Kickstart, want net als iedereen, heb ik een leven lang nodig om mezelf te ontwikkelen. Het afgelopen jaar heb ik daar ongelooflijk mijn best voor gedaan, wat niet meeviel vanwege het sterk energieabsorberende vermogen van mijn gezin. En dan nog rekening proberen te houden met manlief die op zijn beurt zijn best deed om rekening te houden met de kinderen en met mij.

Moet ik onszelf een cijfer geven?

Nee. Dit is niet in cijfers te vatten. Cijfers genereren concurrentie en ik haat concurrentie, want van concurrentie komt vergelijken en miskennen. Ik waardeer mezelf en ieder ander liever binnen ieders eigen persoonlijke kaders en dat zijn wat mij betreft de kaders van onze gemeenschappelijke Maker.

Gelukkig kijkt Hij met heel andere ogen dan de maatschappij en heeft Hij iedereen zijn persoonlijke unieke mix meegegeven en een eigen bestemming. Concurrentie bestaat niet in het woordenboek van God. Niet Hij, maar wij hebben concurrentie uitgedacht als selectiemechanisme om ergens bij te mogen horen.

Ja, lieve kerstboom,…

…alles heeft een eigen plek en een eigen bestemming. Was jij dan gemaakt om ons kerstfeest op te pimpen of had je eigenlijk ergens in een besneeuwd bos moeten staan?

Mijn schoonouders hebben een kerstboom met kluit, al drie jaar. Elk jaar graven ze hem met pot en al op uit de tuin. Na de kerst krijgt hij een grotere pot cadeau en dan gaat hij weer de grond in. Navolgenswaardig. Of is het toch een bonsaiboomachtige miskenning van jullie ware natuur?

Wat vind jij, kerstboom?

Muziek

Ik had het afgelopen jaar leuke concerten met mijn pianiste samen en ook met wat nieuwe muzikale gezelschappen. Je kunt nu toch wel zeggen dat mijn muzikale netwerk gestaag groeit. Ik ben blij en ik huil. Ik ben blij omdat ik als ik muziek maak voor even niet afwijkend ben, net als wanneer ik schrijf. Ik huil omdat het me tegenvalt hoe overprikkeld ik daarna ben en hoe ik dan merk dat mijn reserves nog steeds niet op peil zijn.

Maar het is al veel beter dan het was, want vroeger voelde ik me zo bijna elke dag.

Die ene auditie-was het twee jaar geleden? -voor een orkest, die kans die life changing had moeten zijn maar die ik te vroeg nam en die ik toen heb verpest. Ik was al leeggelopen op de reis erheen en ook door het lange wachten op mijn beurt in een ijskoude ruimte vol nerveuze mensen. Dát zou ik nu toch heel anders doen. Nu weet ik veel beter hoe ik me op prikkelrijke situaties moet voorbereiden.

Niet helemaal een kans gemist dus.

Deze decemberconcerten waren geweldig. Ik heb genoten en ik ben al meteen weer geboekt voor volgend jaar.  Dus vind ik dit ook een goed voornemen: actief netwerken voor meer concerten. Niet meer bang zijn dat het niet kan met ons gezin, dat er al genoeg fluitisten zijn, dat ik te arm aan connecties ben. Ik ben goed genoeg, ik heb mijn talent niet voor niets gekregen, ik ben een doorzetter en ik ben loyaal.

Niet meer bang zijn voor anderen met betere voorwaarden? Dat heet angst voor concurrentie. Weet je wat mijn enige echte allesoverkoepelende goede voornemen is?  Niet meer bezig zijn met de overweldigende concurrentiestrijd en me daardoor laten ontmoedigen. Ik schaf de concurrentie gewoon eigenhandig af. In mijn eentje weliswaar, maar een betere wereld begint bij jezelf, of misschien zelfs wel in jezelf, van binnen.

Zo kun je ’t ook zien

En ik ga door met mijn blog. Niet bang zijn voor concurrentie. Ja, er zijn al belachelijk veel blogs. Maar die van mij is anders. Als ik het hart van één mens kan raken en bemoedigen is het voor mij al de moeite waard geweest.

Dit jaar komt mijn boek uit, over hoe ik opgroeide zonder dat ik wist dat ik autistisch was en over hoe nu mijn kinderen heel anders opgroeien met hun autisme. Het boek komt er pas in september en dat duurt tergend lang. Maandenlang mezelf opvreten van spanning, want wat zal er door het uitkomen van mijn boek veranderen? Zal ik er daardoor weer een beetje meer bij gaan horen, doordat ik bijvoorbeeld lezingen zal gaan geven over mijn boek?

Ik hoop nergens op, dan valt het ook niet tegen. Er zijn al zoveel autisten die een boek hebben geschreven. Bij God bestaat er geen concurrentie, maar in de wereld helaas wel. Zouden de mensen begrijpen dat mijn boek nog niet eerder geschreven is of zou de markt al verzadigd zijn?

Nee! Ik zou me niet meer laten leiden door concurrentiegedachten. Als er straks één iemand gered wordt van een verscheurd bestaan doordat hij zich herkent in mijn boek, is ook het schrijven van mijn boek en het wachten op de publicatie meer dan de moeite waard geweest.

Weet je wat? Ik ga het komende jaar gewoon nóg een boek schrijven. Ik weet niet of het dit jaar af komt, maar ik kan er op zijn minst een goed begin mee maken.

Rust zacht, lieve kerstboom

Sorry voor alles. Ik had je veel mooier gevonden zonder opsmuk en met je wortels in de voedzame klei, ergens in het bos.

Voor nu hef ik het glas op jouw lege takken en op het in mezelf afschaffen van de concurrentie.

En jij?

Wat zijn jouw verwachtingen en voornemens voor het nieuwe jaar?

Wat je ook hoopt of verwacht en of dat zal lukken in 2020 of niet: Ik wens je Gods zegen toe, dat je in Hem tot je bestemming mag komen en dat je zijn vrede mag ervaren van binnen!

Geplaatst op

Orde in de chaos

Blaadjes met een frostrandje leveren een mooi patroon op.

Sommige mensen…

…geloven dat autisme er is gekomen, tegelijk of niet lang na de dorens en de distels en het zweet des aanschijns.  Je weet wel, die hap uit de verboden vrucht, de zondeval. We leven sindsdien in een gebroken wereld waarin de oorspronkelijke orde is verstoord. De schepping zucht en weeklaagt in barensnood, wachtend op haar verlossing.

Misschien is autisme dan wel één van de buikkrampen van al die ellende, want hoe positief je het ook wilt omschrijven en hoeveel mensen ook zeggen dat iedereen er wel trekken van heeft: echt autisme kan toch behoorlijk in de weg zitten. Het heet per slot van rekening niet voor niets een stoornis. In een volmaakte wereld zou er dan ook geen autisme bestaan.

Zeggen ze. Schrijft men. Sommige mensen.

En van mij mogen die mensen dat nog geloven ook.

Het doet er voor mij namelijk niet (meer) toe of het waar is of niet. Want er staat ook iets in de Bijbel waarvan ik het veel belangrijker vind dat het wèl waar is:

‘Alles is uit Hem ontstaan, alles is door Hem geschapen, alles heeft in Hem zijn doel.’ – Rom. 11:36 NBV

Alles, dus ook autisme.

Alles heeft een reden.

Ook ADHD of ADD, HSP, alles wat op -ie eindigt en zelfs NT-ers (=neurotypische/ niet-autistische mensen). Alles heeft een reden en kan bij God ingezet worden voor een geweldig doel waar jijzelf en anderen beter van worden.

Of het er nu altijd al is geweest of niet en of het nu meer nadelen dan voordelen heeft of andersom, het is er met een reden, anders zou God het niet toelaten. Niets ontsnapt immers aan zijn aandacht en niets gebeurt zonder dat Hij er weet van heeft:

‘Toen ik in het verborgene gemaakt werd, kunstig geweven in de schoot van de aarde, was mijn wezen voor u geen geheim. Uw ogen zagen mijn vormeloos begin, alles werd in uw boekrol opgetekend, aan de dagen van mijn bestaan ontbrak er niet één.’-Psalm 139:15-16 NBV

God kan overal iets mee

Ook al geeft een afwijkend profiel soms aanleiding tot allerlei narigheid, onbegrip, diskwalificaties, eenzaamheid en andere zware en donkere gevoelens, dat doet er niets aan af, dat God erbij is en dat Hij er iets mee kan. Hij kan er zelfs iets mee als jij je autisme, of wat het ook is, al jaren in het geheim met je mee meedraagt. Alles wat leuk en minder leuk is, al je missers en alles waarvan jij denkt dat niemand er ook maar iets aan heeft, weet Hij te gebruiken ten goede, voor iedereen die Hem lief heeft. (zie Rom. 8:28).

Narigheid en moeite is dus nooit een verspilling als je in God gelooft. Als je het aan God over durft te laten kan hij alles omvormen tot een instrument om bijvoorbeeld anderen mee te hulp te schieten die het moeilijk hebben, misschien wel met hetzelfde als jij.

Autisme werkt mee ten goede, dat wil zeggen; tot de verheerlijking van God in mensen die Hem liefhebben.

… Hem liefhebben?

Dat is super abstract. Net als ‘God’ zelf trouwens. Hij is geen mens die je in het gezicht kunt kijken en die je bij de hand kunt pakken, niet letterlijk in elk geval. Hoe zit dan dan, want autistische mensen zijn toch vaak meer rationeel en concreet ingesteld? ( zie ook mijn eerdere blog: Kunnen autisten geloven in God?).

Dat klopt.

Het klopt ook dat autisten bekend staan om hun puurheid, eerlijkheid, hun trouw en hun doorzettingsvermogen. En dat komt allemaal van pas bij het goddelijke liefhebben, want Jezus zegt: ‘Wie mij liefheeft doet wat ik zeg. Wie mij wil volgen, neemt zijn kruis op en volhardt achter mij.’

Dus.

Maar dan toch nog even de kwestie waar ik mee begon:

Hoort autisme nu wel of niet bij Gods oorspronkelijke ontwerp van de mens? Was autisme er nu  wel of niet al vóór de zondeval? Hoort het erbij of is het later ontstaan?

Ik weet het niet. Ik ben geen theoloog. Maar ik ben wel bijzonder geïntrigeerd door het boek Genesis, vooral de eerste drie hoofdstukken. Er liggen zoveel geheimen in verborgen, zoveel symboliek, zo’n diepe wijsheid.

En ik herken er wel wat dingetjes in:

‘In het begin schiep God de hemel en de aarde. De aarde was nog woest en doods en duisternis lag over de oervloed…’

Dus het was donker, onduidelijk en volkomen zinloos om er te leven.

‘…maar Gods Geest zweefde over de wateren…’ 

En dat veranderde de zaak volledig want wat wilde en deed Gods Geest? Orde scheppen. Dingen van elkaar onderscheiden. Duidelijkheid creëren. Grenzen aangeven.

Daar word ik echt ontzettend blij van. Dat past precies bij mij!

Onderscheid tussen licht en donker, tussen boven en onder, tussen nat en droog, elke soort plant of boom zijn eigen zaden en vruchten, zijn eigen typische bladervorm, elke dier zijn eigen plekje, alles zijn eigen patroon. Alles klopte, alles was uniek en niets was overbodig. ‘En God zag dat het goed was.’

Ja! Ik zie het ook!

Waarom is orde scheppen zo fijn?

Autistische mensen houden van orde en duidelijkheid, omdat het ze houvast geeft. Andere mensen schieten in de stress van grote veranderingen of van veel veranderingen tegelijkertijd, maar bij iemand met autisme kan dat al gebeuren als er maar een detail aan de situatie verandert, omdat het ze veel aandacht en tijd kost om het totaalplaatje dan weer kloppend te krijgen. Soms lukt dat niet, bijvoorbeeld doordat er te veel prikkels zijn of door tijdsdruk en dan kan iemand in paniek raken omdat hij het overzicht kwijt is en niet meer weet wat hij moet doen en misschien zelfs niet meer in staat is om ‘help’ te zeggen. (Zie over autisme en verandering ook mijn eerdere blog: Autisme en verandering, nou en?)

Ook al is de drijfveer dan misschien wat anders: autistische mensen hebben van hun Schepper de eigenschap geërfd om orde te willen, tot in detail, en om geen onduidelijkheid of tweeslachtigheid te kunnen verdragen. Alles moet een reden en een doel hebben. Het moet kloppen.

En dan de schepping van de mens

‘En toen schiep God een woelige menigte van lawaaigenietende mensen met kriebelige kunststof kleding waarvoor ze elkaar op Black Friday hadden staan verdringen in te fel verlichte winkels die roken naar dingen die niet echt zijn.’

Grapje.

Hij schiep er eerst maar twee: een man en een vrouw die precies bij elkaar pasten, middenin de frisse open natuur. Ze waren allebei gevormd door Gods Geest, je weet wel: die Geest die orde brengt in de chaos.

Juist.

En toen zei God ‘Het is zeer goed.‘

Of autisme er met de zondeval is gekomen?

Geen idee! Wat denk jij?

Meer lezen? Schrijf je dan in op deze website en ontvang automatisch een berichtje als ik iets nieuws heb gepost ( 1x per week).

Er is ook een Facebookpagina van Zo kun je ’t ook zien, die je kunt liken en volgen.

Ik vind het leuk als je een reactie achterlaat en natuurlijk mag je mijn blogs delen met andere geïnteresseerden. Heb je een vraag of opmerking? Neem dan gerust contact met me op via het contactformulier.